تحلیل مضمون زهد در آموزه‌های نهج ‌البلاغه

زهد و ساده‌زیستی همواره به عنوان یکی از فضایل مهم اخلاقی و دینی مورد تأکید اهل بیتb و به ویژه امام علی علیه السلام بوده است. بررسی محتوای نهج البلاغه درباره زهد موضوع این تحقیق است که با روش تحلیل مضمون و پس از تحلیل لغوی زهد انجام گرفت. رسیدن به الگوی زهد از سه منظرِ چیستیِ زهد، چرایی و چگونگی زهدورزی سؤالاتی هستند که ابعاد مختلف الگوی زهد در نهج البلاغه را روشن ساختند. در این مسیر، ابتدا همه متون مرتبط با زهد، از خطبه­ها، نامه­ها و حکمت­های نهج البلاغه گزینش و در جدولی مقابل هر متن، مضمون یا مضامین پایه­ای حاکی از ابعاد مختلف زهد استخراج گردید و در نهایت، این مضامین در قالب سه جدول چیستی، چگونگی و چرایی زهد سامان یافتند؛ بدین صورت که میان مضامین هر جدول دسته­بندی شد و هر یک ذیل عناوین کلی­تر به عنوان مضامین سازمان­دهنده قرار گرفتند. نتیجه آنکه در نهج البلاغه، ماهیت زهد، رغبت نداشتن به دنیا و در آرزوی دنیا نبودن است و دلیل آن، کوچک­انگاری دنیا در برابر آخرت و اسباب زحمت بودنِ دنیاخواهی است. همچنین بیشتر مضامین درباره چگونگی زهدورزی است که به شکل قناعت به اندازه کفایت نمودار ­می­شود.